Ekonominin en önemli sektörü olan sanayi, kalkınmada oynadığı kilit rolle, birçok ülkede devletin koruyucu kanatları altına alınmış durumda. Türkiye de sanayinin gelişmesi için yatırımcısına, büyük ve küçük işletmelerine, Ar-Ge merkezlerine çok sayıda hibe ve destek programı uygulayan ülkeler arasında yer alıyor.

İthalat bağımlılığı olan ham madde ve ürünlerin üretilmesi için devlet tarafından birçok destek programı uygulanıyor. Devletin özel sektöre sağladığı finansal imkânlar; maliyet azaltıcı teşvik tedbirleri, hibeler, düşük faizli veya uzun vadeli krediler ve karma uygulamalar olarak sınıflandırılıyor. Yatırım teşvik sistemi, Ar-Ge ve yenilikçilik yatırım teşvikleri “maliyet azaltıcı teşvik tedbirleri” arasında yer alıyor. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, KOSGEB, TÜBİTAK ve Ticaret Bakanlığı tarafından sunulan bazı destekler “hibe” olarak veriliyor. Ziraat Bankası, Kalkınma Bankası, Halk Bankası, Türk Eximbank ise girişimcilere “düşük faizli ve/veya uzun vadeli kredi” seçeneği sunuyor.

 Aynı konuda birçok destek programının olması, uygulamada bazı çelişkileri de beraberinde getiriyor. Destek veya teşvik mekanizmalarının birçoğu çakışıyor. Yapılan bir yatırım için herhangi bir teşvikten yararlanıldığı anda, aynı konuda bir diğer teşvikten yararlanma imkânı ortadan kalkıyor. İşte bu noktada yatırımcının kafası karışabiliyor. Çünkü destek almak isteyen yatırımcı, hem teşvik mevzuatındaki değişime yetişmekte zorlanıyor hem de mevzuatın son derece karışık olması daha başvuru aşamasında sanayicinin gözünü korkutuyor.

Potansiyel yatırımın yararlanabileceği tüm teşvikler konusunda, birçok sanayi kuruluşu bünyelerinde bu konuda uzmanlaşmış bir çalışanları yoksa danışmanlık şirketlerinden destek almak zorunda kalıyor. Yatırım teşvik mevzuatında yapılan değişimler sonucu, sanayiciler hangi yatırım için hangi teşvikin verildiğini ayırt etmede zorlanıyor. Kendileri için en uygun teşvik mekanizmasından yararlanamama riski yaşıyor.

Eskiden Ekonomi Bakanlığı tarafından, artık adı değişen Ticaret Bakanlığı tarafından uygulanan Yatırım Teşvik Sistemi’ndeki Bölgesel Teşvikler, bu konuya verilebilecek en güzel örneklerden biri. Yatırım Teşvik Sistemi’nin unsurlarından biri olan Bölgesel Teşvik, “iller” baz alınarak hazırlanan bir mekanizma. Bölgesel Teşvik Sistemi, yatırımcılara KDV istisnası, vergi indirimi, sigorta primi desteği, yatırım yeri tahsisi gibi bazı avantajlar sunuyor. Bunlardan yararlanma oranı, birden altıya kadar gruplandırılan bölgelerde farklılık gösteriyor.

Geçtiğimiz günlerde uygulamaya geçen OSB’lerde bedelsiz arsa tahsisinin genişletilmesine ilişkin karar ise “ilçe” temelli hazırlanmış olan bir düzenleme. Bu düzenleme de Türkiye’yi altı gruba ayırarak, OSB hangi ilçe sınırları içindeyse, OSB yönetimlerinin bölge arsalarını kısmen ya da tamamen bedelsiz olarak yeni yatırımcıya vermesi esasına dayanıyor. Aynı ilin ilçelerinin her biri farklı kademede olabiliyor. Teşvik sistemine göre 1’inci bölgede bulunan bir şehirdeki bir OSB’nin bulunduğu ilçe 2’nci kademede yani yüzde 60 indirimli arsa diliminde yer alabiliyorken, aynı ilin başka bir ilçesinde yer alan diğer OSB ise dördüncü kademe yani tamamen bedelsiz arsa diliminde bulunabiliyor. Fakat yatırımcının burada dikkat etmesi gereken unsur, aslında iki teşvikin birbiriyle kesişmediği.

İl bazlı Yatırım Yeri Tahsisi Teşviki’nden yararlanabilmek için, o ilde bulunan OSB/endüstri bölgesinde yer olmaması ya da yatırımın OSB/endüstri bölgesi için uygun görülmemesi gerekiyor. Yani devletten arsa talebinde bulunan girişimci, OSB dışında, kamu arazisinde yatırım yapıyor. OSB’de yatırım yapmak isteyen sanayici de zaten ilçelere göre yapılan indirim oranlarından yararlanıyor. Teşvik sisteminde sanayicinin gönlünden geçen çözüm, karmaşayı ortadan kaldırmak ve başvuru aşamasındaki prosedürleri azaltmak için destek, teşvik ve hibe programlarının tek elden yürütülmesidir. Türkiye’de geniş ve dağınık bir yapıya sahip teşviklerin farklı kurum ve kuruluşlar yerine, tek bir uygulamacı kuruluş tarafından yürütülmesi, teşvik sisteminin performansını artıracaktır. (Helin Aygün/ Sanayi Gazetesi)